حدود هزار کمپ ترک اعتیاد در کشور وجود دارد که اکثر آنها غیرقانونی است و برخی اقدامات غیرعلمی در آنها صورت می گیرد که حتی بعضی اوقات به مرگ معتادان منجر می شود...
وزارت بهداشت مهلت ۶ ماهه ای برای این کمپ ها تعیین کرده تا استانداردهای لازم را برای درمان معتادان رعایت کنند. اما شاید این سوال در ذهن شما هم نقش بسته باشد که اصلا یک کمپ استاندارد چه خصوصیاتی دارد؟ دکتر سعید صفاتیان، معاون سابق درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر، به این سوال پاسخ می دهد.

آقای دکتر! اخیرا وزارت بهداشت مهلت ۶ماهه ای برای کمپ های ترک اعتیاد تعیین کرده تا از استانداردهای لازم برای ادامه فعالیت برخوردار شوند. یک کمپ استاندارد چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟

ـ مهم ترین نکته در کمپ های ترک اعتیاد این است که کمپ ها باید با استفاده از روش های غیردارویی، فرد معتاد را به ترک سوق دهند و مداخلات درمانی در این مرکز نباید انجام شود. یک کمپ استاندارد باید از ۲ جهت استاندارد باشد؛ یکی اینکه دارای مجوز از سازمان بهزیستی باشد و دومین مورد، ساختار فیزیکی این کمپ هاست که باید در شرایط مناسبی برای معتادان خدمات ارایه کنند.

این پروتکل شامل چه مواردی است؟

ـ این پروتکل را بهزیستی برای کمپ های ترک اعتیاد تدوین کرده اما معمولا وزارت بهداشت، آن را قبول ندارد. به عنوان نمونه، این کمپ ها اکثرا توسط افرادی که قبلا اعتیاد داشتند، اداره می شود اما وزارت بهداشت در مورد این موضوع بحث دارد و می گوید کسانی که مشکلات قانونی دارند، نمی توانند کمپ را اداره کنند و از طرف دیگر، فرد معتادی که ۱۵ سال اعتیاد داشته در این مدت با قانون درگیر بوده و شاید برای چنین مسوولیتی ساخته نشده باشد. اما در تمام دنیا چنین کمپ هایی توسط افرادی که معتاد بوده و ترک کرده اند اداره می شود. نکته مهم دیگر درمان غیردارویی است که در این پروتکل وجود دارد اما وزارت بهداشت در این مورد نیز با بهزیستی همسو نیست.

فقط فردی که معتاد بوده و ترک کرده، می تواند مسوول چنین کمپ هایی باشد؟

ـ برمبنای پروتکل بهزیستی، افرادی که قبلا معتاد بودند و ترک کرده اند، می توانند کمپ ترک اعتیاد احداث کنند و البته این موضوع به این معنی نیست که یک فرد عادی نمی تواند مجوز چنین کمپ هایی را بگیرد. اما نکته اینجاست که فردی که اعتیاد داشته و ترک کرده، بهتر می تواند یک کمپ را اداره کند.

معتادی که سال ها مواد مخدر مصرف می کرده، نیازمند دارو نیست؟

ـ ببینید؛ در تمام دنیا کمپ ها با روش غیردارویی، فرد معتاد را تشویق به ترک می کنند و از نظر من حضور پزشک در این کمپ ها الزامی نیست. اما این معنی اش این نیست که معتاد اصلا به درمان دارویی نیاز ندارد بلکه کمپ ها باید زیر نظر مراکز درمانی باشند که اگر فرد معتاد دچار مشکل شد، سریعا به این مراکز ارجاع داده شود. به اعتقاد من هر ۵ تا ۱۰ کمپ ترک اعتیاد باید به یک مرکز متادون وصل باشد و پزشک و روان پزشک در آنجا حضور داشته باشند. فرد معتاد باید ۲۱ روز به صورت شبانه روزی در این کمپ ها اقامت داشته باشد. هر روز صبح ساعت ۸ بیدار شود؛ در کلاس های آموزشی و ورزشی شرکت کند و بعد به صورت گروهی دسته بندی می شوند. هر گروه یک لیدر دارد که کارهای گروه را انجام می دهد و در این کمپ ها، روش زندگی کردن به آنها آموزش داده می شود و نقش حمایت های اجتماعی و مددکاری اجتماعی در این کمپ ها بسیار بااهمیت است. علاوه بر آن بعد از این دوره ۲۱ روزه فرد معتاد باید ۶ ماه زیر نظر کمپ، مددکار اجتماعی و مراکز درمانی باشد. اما معمولا خانواده ها به دلیل اینکه خسته می شوند، درمان را به طور کامل انجام نمی دهند و ممکن است فرد معتاد دوباره سراغ اعتیاد برود. در واقع در این مدت ۲۱ روزه، فرد معتاد سم زدایی می شود و پس از آن باید تا ترک کامل درمان معتاد پیگیری شود و خانواده فرد معتاد موظف است به صورت دایم با مراکز درمانی و کمپ در تماس باشد تا درمان کامل فرد صورت گیرد.

بسیاری از کمپ های ترک اعتیاد رفتارهایی غیرعلمی و حتی غیرانسانی انجام داده اند که در مواردی معتادان را به کام مرگ برده. نظارتی روی این مراکز انجام نمی گیرد؟

ـ تقریبا هزار کمپ ترک اعتیاد غیرقانونی داریم که اقدام های درمانی آنها غیرعلمی است. اگر چنین اقدام هایی در این کمپ ها صورت می گیرد به دلیل نبود نظارت جدی و مستمر روی این مراکز است و نمی توان گفت کمپ های ترک اعتیاد همه مشکل دار هستند. ما ۲ نوع کمپ داریم؛ کمپ های اجباری و کمپ های اختیاری. کتک زدن معتاد مربوط به کمپ های اجباری است. به عنوان نمونه خانواده ای که از دست فرزند معتادش مستاصل شده و نمی داند چه کار کند با چنین مراکزی تماس می گیرد و فرزند معتاد را با زور و کتک می برند. ما معتقدیم کمپ های اجباری باید تعطیل شوند و سیستم های درمان علمی باید افزایش پیدا کنند تا چنین مراکزی از بین برود.

معتادانی که روانگردان مصرف می کنند نیز می توانند به کمپ ها مراجعه کنند؟

ـ مواد روانگردان، بیشتر تاثیرات روحی مانند اضطراب، افسردگی و توهم روی فرد می گذارد و چون روش های درمان این کمپ ها غیردارویی است، چنین کمپ هایی برای این معتادان مناسب هستند؛ البته در صورتی که با یک مرکز درمانی در تماس باشند.

چه توصیه ای به خانواده ها برای مراجعه به چنین مراکزی دارید؟

ـ اولین نکته این است که فرد معتاد را به زور به مراکز ترک نبرند چون این کار اشتباه است. حتی اگر معتادی تمایلی برای ترک نداشت نباید به زور ترکش داد چون تا زمانی که فرد معتاد خودش نخواهد که ترک کند، نمی توان برایش کاری کرد. اول باید به مراکز درمانی مراجعه کنید و از آنها کمک بخواهید یا با شماره ۰۹۶۲۸ (خط مشاوره) تماس بگیرید و راهنمایی های لازم را دریافت کنید سپس اگر خواستید فرزندتان را به کمپ ببرید؛ البته کمپی که دارای مجوز رسمی از سازمان بهزیستی باشد. به عنوان نمونه فردی که هرویین مصرف می کرده، درمان غیردارویی برایش بسیار طولانی است و ممکن است یک سال طول بکشد بنابراین پیگیر درمان فرد معتاد باشید.
مهدیه آقازمانی